Jeżeli interesujesz się ochroną majątku, sukcesją i podatkami, to prędzej czy później trafisz na pojęcie trustu. W Stanach Zjednoczonych jest to instytucja bardzo popularna, natomiast w Polsce od niedawna pojawiła się fundacja rodzinna, która budzi coraz większe zainteresowanie wśród przedsiębiorców. W rozmowie z Bernardem J. Zimnochem padło wiele ciekawych porównań, które pokazują, jak oba rozwiązania funkcjonują w praktyce.
Trust w USA to konstrukcja prawna, w ramach której majątek jest formalnie przekazywany do odrębnego podmiotu (tzw. poufności), a beneficjenci mogą czerpać z niego korzyści zgodnie z wolą założyciela. W Polsce analogiczną rolę pełni fundacja rodzinna – stosunkowo nowa instytucja, wprowadzona, aby ułatwić planowanie spadkowe i zarządzanie rodzinnym majątkiem. Podstawowa zasada jest podobna: majątek nie należy już bezpośrednio do osoby prywatnej, tylko do fundacji lub trustu. Dzięki temu jest lepiej chroniony przed roszczeniami, a także uporządkowany pod kątem sukcesji.
W USA trust zapewnia wysoki poziom poufności. W wielu przypadkach informacje o tym, kto stoi za majątkiem, nie są jawne i ujawniane są dopiero na żądanie sądu. To sprawia, że trust bywa wykorzystywany do zachowania anonimowości właścicieli. W Polsce sytuacja wygląda inaczej. Fundacja rodzinna chroni majątek, ale przejrzystość jest większa – istnieją rejestry i jawne informacje o fundatorze czy beneficjentach. Mimo to fundacja daje istotną ochronę: majątek fundacji nie jest bezpośrednio zagrożony długami fundatora czy problemami finansowymi jego firmy.
Podatki to temat, w którym różnice są największe. W USA trust jest traktowany jako odrębny podmiot podatkowy. Już na etapie generowania dochodu pojawia się obowiązek zapłaty podatku. Progi podatkowe są tam bardzo niskie – najwyższa stawka może objąć trust przy dochodzie przekraczającym zaledwie 12 500 dolarów. To oznacza, że bardzo szybko obciążenie podatkowe staje się wysokie, sięgając nawet 39% w federalnym systemie podatkowym. W Polsce fundacja rodzinna ma przewagę. Wniesienie majątku do fundacji nie generuje podatku. Sama fundacja nie płaci podatku od dochodu dopóki nie wypłaca środków beneficjentom. Opodatkowanie pojawia się dopiero w momencie wypłaty i wynosi 15%. To duża różnica – fundacja pozwala akumulować dochody i inwestować je bez bieżącego obciążenia podatkowego.
Trust w USA często nazywany jest „połączeniem firmy i testamentu”. To narzędzie, które umożliwia przekazanie majątku po śmierci fundatora zgodnie z wcześniej ustalonym planem, bez konieczności sporządzania klasycznego testamentu i przechodzenia przez postępowanie spadkowe. Podobną rolę pełni w Polsce fundacja rodzinna. Jej celem jest ułatwienie sukcesji – fundacja może być właścicielem nieruchomości, udziałów w spółkach czy innego majątku i zapewniać regularne wypłaty beneficjentom, na przykład członkom rodziny fundatora. Dzięki temu proces przekazania majątku jest płynny i uporządkowany.
Tutaj widać kolejne różnice. W Polsce fundacja rodzinna ma stosunkowo ograniczony katalog działań. Opłacalna podatkowo jest głównie wtedy, gdy posiada nieruchomości, sprzęt do wynajmu czy udziały w spółkach. Fundacja nie może prowadzić typowej działalności gospodarczej w szerokim znaczeniu. W USA trust jest znacznie bardziej elastyczny. Może gromadzić dowolne aktywa – od nieruchomości, przez samochody i akcje, aż po kryptowaluty. Może też prowadzić działalność gospodarczą. To czyni go bardziej uniwersalnym narzędziem.
Czy trust w USA może założyć osoba spoza Stanów Zjednoczonych? Tak, ale pojawia się ważne zastrzeżenie – nawet jeśli założycielem jest nierezydent, to w praktyce i tak pojawia się obowiązek rozliczenia podatków w USA. Trust podlega tamtejszym regulacjom, a system podatkowy jest bezwzględny wobec dochodów generowanych na terytorium Stanów. Fundacja rodzinna w Polsce jest natomiast instytucją krajową – założyć ją mogą polscy rezydenci podatkowi, a jej działalność podlega polskiemu systemowi prawnemu i podatkowemu.
Zarówno trust w USA, jak i fundacja rodzinna w Polsce mają ten sam cel – ochronę majątku, uporządkowanie sukcesji i zapewnienie beneficjentom stabilnych wypłat. Jednak droga do tego celu jest inna. Trust stawia na poufność i elastyczność, ale szybko obciąża podatkami. Fundacja rodzinna jest bardziej transparentna i ograniczona w działalności, ale korzystniejsza podatkowo. Dla przedsiębiorców czy rodzin planujących wielopokoleniowe zarządzanie majątkiem takie porównanie może być bezcenne. Pozwala świadomie wybrać rozwiązanie, które najlepiej odpowiada ich potrzebom.
Fundacja rodzinna to w Polsce instytucja stosunkowo nowa, a w Stanach Zjednoczonych od lat funkcjonują różne mechanizmy ochrony majątku – w tym trusty i fundacje rodzinne w wersji amerykańskiej. W rozmowie z Natalią M. Zimnoch pojawiło się wiele ciekawych porównań, które pokazują, jak różnie można podchodzić do sukcesji, podatków i zarządzania majątkiem.
Fundacja rodzinna w Polsce przyciąga uwagę nie tylko polskich przedsiębiorców. Dla Amerykanów interesująca jest zwłaszcza jedna rzecz – opodatkowanie dopiero w momencie wypłaty środków. Dopóki pieniądze są w fundacji, nie ma podatku. Dla wielu rodzin to duża zachęta, choć w praktyce, aby w pełni skorzystać z tej korzyści, trzeba być polskim rezydentem podatkowym. W przeciwnym razie i tak pojawi się obowiązek dopłaty podatku w USA.
W Stanach Zjednoczonych popularne są zarówno trusty, jak i tzw. family foundations, czyli fundacje rodzinne w wersji charytatywnej. Przykładem może być rodzina Clintonów – ich fundacja rodzinna pozwala na wpłaty na cele charytatywne, które jednocześnie dają korzyści podatkowe. Córka byłego prezydenta, pełniąc funkcję w fundacji, otrzymuje wynagrodzenie, które nie jest opodatkowane. Mechanizm wygląda więc tak: przedsiębiorca wpłaca środki do fundacji, obniża podatek w swojej firmie, a jednocześnie ktoś z rodziny – na przykład syn czy córka – otrzymuje legalne i nieopodatkowane wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji w fundacji. To pokazuje, jak amerykańska praktyka różni się od polskich realiów.
W USA często łączy się różne mechanizmy. Fundusze mogą przepływać z trustu do spółki LLC (odpowiednika polskiej spółki z o.o.), a stamtąd do beneficjentów. Taka konstrukcja daje możliwość elastycznego planowania podatków. W Polsce fundacja rodzinna jest rozwiązaniem prostszym i mniej elastycznym – aby była opłacalna podatkowo, zazwyczaj powinna posiadać nieruchomości, sprzęt do wynajmu albo udziały w spółkach. W USA trust może obejmować praktycznie dowolny majątek: nieruchomości, samochody, akcje czy kryptowaluty. Co więcej, może również prowadzić działalność gospodarczą. To sprawia, że trusty mają znacznie szersze zastosowanie.
W rozmowie pojawił się także wątek wspólników biznesowych. Co się stanie, jeśli jeden ze wspólników nagle odejdzie z firmy, rozwiedzie się albo umrze? W USA mówi się o „pięciu D”: death, divorce, departure, disability, dissolution. Każdy z tych scenariuszy może zachwiać stabilnością spółki. Dlatego tak ważne są odpowiednie kontrakty, ale również narzędzia takie jak trusty, testamenty czy ubezpieczenia na życie. Pozwalają one zabezpieczyć nie tylko firmę, ale też rodziny wspólników, które w przeciwnym razie mogłyby znaleźć się w trudnej sytuacji finansowej.
Ciekawym wątkiem była również bankowość. W USA wciąż duży nacisk kładzie się na osobistą obecność przy otwieraniu konta. Nawet jeśli proces można rozpocząć online, to w Bank of America czy Chase finalizacja wymaga wizyty w oddziale. Polsko-Słowiańska Unia Kredytowa, powstała z inicjatywy polskich imigrantów, stała się jedną z największych instytucji finansowych tego typu i łączy świat polski i amerykański. Ułatwia to życie wielu osobom, które prowadzą biznesy po obu stronach oceanu.
W rozmowie padł także temat Puerto Rico. Dla osób gotowych spędzać tam większość roku otwiera się możliwość korzystania z wyjątkowych preferencji podatkowych. To przykład, że nawet w ramach Stanów Zjednoczonych istnieją jurysdykcje, które przyciągają inwestorów, podobnie jak w Europie różne kraje konkurują ze sobą warunkami podatkowymi.
Na pierwszy rzut oka fundacja rodzinna w Polsce i trusty w USA pełnią podobną rolę – chronią majątek, ułatwiają sukcesję i pozwalają na optymalizację podatkową. Jednak różnią się w szczegółach:
w Polsce kluczowa jest prostota i atrakcyjne zasady podatkowe,
w USA ogromną rolę odgrywa poufność, wielopoziomowe struktury i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w ramach trustu.
Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność wyboru rozwiązania, które najlepiej odpowiada ich sytuacji rodzinnej, biznesowej i podatkowej.
Autor: Rafał Kufieta
